Każdego roku na początku stycznia media przypominają o „Blue Monday” – dniu określanym jako najbardziej przygnębiający w całym roku. W tym artykule przedstawimy historię Blue Monday, sprawdzimy czy ma jakiekolwiek naukowe podstawy i wyjaśnimy, dlaczego nie powinniśmy tego traktować zbyt poważnie.
Z tego tekstu dowiesz się również jak radzić sobie z przygnębieniem w dowolnym dniu tygodnia i poznasz sposoby na radzenie sobie z manipulacją.
Co to jest Blue Monday?
Blue Monday to termin odnoszący się do dnia uznawanego za najbardziej depresyjny dzień w roku, który przypada na trzeci poniedziałek stycznia. Został spopularyzowany w 2005 roku przez brytyjskiego psychologa Cliffa Arnalla, który opracował specjalny wzór mający rzekomo uzasadnić, dlaczego akurat ten dzień jest dla ludzi najtrudniejszy.
Kto wymyślił Blue Monday? Matematyczny wzór, czy chwyt marketingowy?
Autorem terminu Blue Monday jest Cliff Arnall, brytyjski psycholog i wykładowca, pracownik Cardiff University. W 2005 roku opracował wzór matematyczny mający na celu promowanie wakacji jako antidotum na przygnębienie. Choć początkowo przyciągnął uwagę mediów, z czasem wzór został poddany ostrej krytyce.
Arnall zaproponował wzór matematyczny uwzględniający 3 czynniki. Oto one:
czynniki meteorologiczne – styczeń to miesiąc o krótkich dniach i niskim nasłonecznieniu,
czynniki ekonomiczne – terminy płatności kredytów,
czynniki psychologiczne – spadająca motywacja do realizacji noworocznych postanowień.
A sam wzór, który przedstawiał samopoczucie człowieka wyglądał następująco:
gdzie:
W – pogoda (ang. weather),
D – dług, debet (ang. debt),
d – miesięczne wynagrodzenie,
T – czas od Bożego Narodzenia (ang. time),
Q – niedotrzymanie postanowień noworocznych,
M – poziom motywacji (ang. motivational),
Na – poczucie konieczności podjęcia działań (ang. a need to take action).
Jednak to równanie szybko zostało uznane za arytmetyczny absurd, choćby z powodu niezgodności jednostek oraz niemierzalności niektórych składowych.
Co również ciekawe i znamienne, do roku 2011 najgorszym dniem był poniedziałek ostatniego pełnego tygodnia w styczniu. W 2011 roku Arnall zmienił sposób wyznaczania tego szczególnego dnia na trzeci, a nie czwarty poniedziałek stycznia i umotywował to...kryzysem finansowym.
Kiedy wypada Blue Monday w 2024 i 2025 roku?
W roku 2023 to dzień 16 stycznia. W następnym roku Blue Monday wypada 15 stycznia 2024. W roku 2025 to data 20 stycznia.
Krytyka i pseudonaukowe podstawy Blue Monday
Cała prawda wyszła na jaw wiele lat po opublikowaniu wzoru. Dopiero w 2018 roku okazało się, że Arnall opracował całą koncepcję na zlecenie biura podróży Sky Travel.
W ujawnieniu i udowodnieniu tego oszustwa pomógł Ben Goldacre, który w poczytnym dzienniku „The Guardian” prowadził rubrykę "Bad Science". Celem tej rubryki było opisywanie i demaskowanie pseudonaukowych odkryć i oszustw. Goldacre udowodnił m.in, że w roku 2005 agencja reklamowa Porter Novelli kontaktowała się z różnymi wykładowcami uniwersyteckimi, aby za pieniądze firmy Sky Travel wymyślili "najlepszy dzień w roku na wykupienie wycieczki". Arnall ostatecznie złapał haczyk.
Po ujawnieniu tej prawdy w The Guardian pojawiło się również oświadczenie Uniwersytetu w Cardiff, w którym uczelnia odcięła się od C. Arnalla i podkreślała, że zakończył współpracę z uniwersytetem 10 miesięcy przed upublicznieniem swojego "odkrycia".
Wtedy sam twórca tej teorii zdecydował się uruchomić kampanię obalającą mit, który stworzył i przyznał się do jego szkodliwości. Co ciekawe, znów zrobił to w dużym marketingowym stylu, we współpracy z liniami lotniczymi Virgin Atlantic i biurem podróży Virgin Holidays. Kampania miała z jednej strony obalać mit, a z drugiej promować pozytywne przesłanie, że nowy rok to przede wszystkim nowe możliwości w życiu. Nie była jednak choć w połowie tak skuteczna, jak oryginalne kłamstwo i dlatego funkcjonuje ono w przestrzeni publicznej do dziś.
Niebieski Poniedziałek a depresja – czy to naprawdę najsmutniejszy dzień roku?
Eksperci, w tym specjalizujący się w depresji neurobiolog Dean Burnett, otwarcie i zdecydowanie skrytykowali pomysł Niebieskiego Poniedziałku za banalizowanie problemów zdrowia psychicznego. A jeśli już ten pomysł powstał, to wg nich powinien być wykorzystywany do szerzenia wiedzy o zaburzeniach lękowo-depresyjnych, a nie do marketingu produktów i usług.
Wg danych WHO z depresją zmaga się ponad 280 mln ludzi na całym świecie. To poważne zaburzenie psychiczne, które nie ogranicza się do konkretnego dnia w roku.
Istnieje również pojęcie depresji sezonowej (zimowej). To rodzaj zaburzenia, które powraca regularnie w miesiącach jesienno-zimowych. I cechuje się nadmierną sennością, brakiem energii, problemami ze snem, mniejszą wydajnością organizmu i tendencją do przyrostu wagi.
W żadnym jednak wypadku nie można tego sprowadzić do jednego dnia.
Jak popularność Blue Monday wpływa na nasze postrzeganie?
Popularność Blue Monday może wpływać na nasze samopoczucie poprzez efekt oczekiwania lub inaczej samospełniającej się przepowiedni. Jeśli wierzymy, że dany dzień będzie wyjątkowo trudny, możemy podświadomie dostosować nasze odczucia do tego przekonania. Wielu ekspertów zwraca uwagę na ten bardzo częsty mechanizm.
Druga połowa stycznia to czas, w którym obiektywnie kończy się okres świąteczny, dni są krótkie, a pogoda w wielu miejscach sprzyja obniżeniu nastroju, szczególnie w mglistej i deszczowej Wielkiej Brytanii. Ponadto dla wybranych osób jest to obiektywnie czas, kiedy zbliża się moment spłaty zadłużeń zaciągniętych na świąteczne wydatki. Dla innych z kolei rzeczywiście zaczynają się kłopoty z konsekwentnym utrzymaniem swoich New Year Resolutions. Łatwo jest więc uwierzyć, że summa summarum Blue Monday musi istnieć.
Tym bardziej, że pomysł został bezwzględnie wykorzystany przez firmy do promowania produktów i usług, takich jak wakacje, produkty poprawiające nastrój czy zajęcia relaksacyjne. Wystarczająco częste powtarzanie co mamy odczuwać w ten jeden szczególny dzień jest kolejnym czynnikiem, który wpływa na nasze postrzeganie rzeczywistości i ostatecznie i na nasze samopoczucie.
A co z Postanowieniami Noworocznymi?
Cóż, ten temat zyskał ostatnio na uwadze. Najnowszy trend krytykuje sens podejmowania noworocznych zobowiązań i pokazuje, że w większości przypadków nie trwają one długo.
Z drugiej strony każde nowe otwarcie (np. początek roku, rocznica jakiegoś ważnego wydarzenia czy dzień urodzin) jest zdrowym czynnikiem motywującym do wprowadzenia zmian w swoim życiu. A jeżeli jeszcze możemy podjąć pewne wyzwanie wspólnie z innymi (np. zaczynamy wspólnie chodzić na siłownię lub tańce) i wzajemnie się wspierać w konsekwentnej realizacji tej zmiany - ma to bardzo pozytywny wpływ na osiągnięcie wyznaczonego celu.
Podsumowując: sprawa jest bardzo indywidualna i ma związek z własnym poczuciem sprawczości i dobrą znajomością siebie samego: swoich potrzeb oraz indywidualnych czynników motywacyjnych. Tu również chodzi o to, aby zbyt łatwo i bezrefleksyjnie nie kupić aktualnie promowanego przekonania, że postanowienia podejmowane z okazji Nowego Roku są z gruntu do niczego.
Jak oprzeć się manipulacji
W XXI wieku coraz bardziej podlegamy wpływowi bambardujących nas komunikatów. Rozwój Internetu, boom mediów społecznościowych, coraz bardziej zaawansowane telefony komórkowe, które wielu z nas trzymają już na smyczy oraz samonapędzający się pospiech - to wszystko sprawia, że jesteśmy coraz bardziej przebodźcowani i coraz bardziej zagubieni. A młodszym pokoleniom coraz trudniej jest oddzielić prawdę od fałszu i znaleźć prawdziwe autorytety.
W świecie cyfrowym jesteśmy poddawani nieustannym próbom wpływu. Potrzeba dużej dozy zdrowego rozsądku, uważności i odpowiedniego dystansu, aby nie ulec tym próbom.
Jeżeli chciałbyś się dowiedzieć jakie są techniki manipulacji ludźmi oraz jak nie dać się manipulować - zapraszamy do osobnych artykułów dostępnych na naszym blogu.
Czym są błędy poznawcze
Warto również być świadomym istnienia błędów poznawczych. Czym jest błąd poznawczy? To utrwalony, nieświadomy i nieracjonalny błąd w naszym myśleniu, który wpływa na wyciągane przez nas wnioski, na nasze emocje, i w efekcie na nasze decyzje i zachowania. To ograniczenie dla prawidłowego postrzegania rzeczywistości, która nas otacza. Takie zniekształcenia naszego myślenia noszą również nazwę heurystyka lub błąd kognitywny.
Pojęcie błędu poznawczego zostało wprowadzone po raz pierwszy przez Daniela Kahnemana i Amosa Tverskyego w roku 1972. Dzięki temu powstała ekonomia behawioralna, a Kahneman jest między innymi autorem sławnej książki pt. "Pułapki Myślenia. O myśleniu szybkim i wolnym".
Jeżeli chciałbyś poczytać więcej o tym temacie, zapraszamy do dedykowanej podstrony zatytułowanej Lista Błędów Poznawczych Top 50.
Jak poprawić nastrój w styczniu? Praktyczne porady.
Zamiast koncentrować się na jednym dniu, warto podjąć przemyślane kroki, które pomogą przetrwać zimowe wyzwania:
Zadbaj o aktywność fizyczną – ćwiczenia poprawiają nastrój i podnoszą poziom energii.
Skup się na małych, realnych celach – niech realizacja drobnych sukcesów zmotywuje cię do działania.
Dbaj o kontakty społeczne – dbaj o relacje i kiedy trzeba, nie wahaj się poprosić o wsparcie. Szczera rozmowa z zaufaną osobą przynosi ulgę i poprawia samopoczucie.
Praktykuj wdzięczność – wprowadź do swojego życia codzienny rytuał podsumowywania wszystkich dobrych rzeczy, które Cię spotkały.
Podsumowanie: Blue Monday to mit. Najgorszy dzień w roku nie istnieje
To nieprawda, że trzeci poniedziałek stycznia jest najbardziej depresyjnym dniem w roku.
Nie ma naukowych dowodów na to, że Blue Monday rzeczywiście istnieje.
Ta idea została stworzona przez Cliffa Arnalla i służyła celom marketingowym.
Zamiast wierzyć w ideę „najbardziej przygnębiającego dnia”, warto skupić się na realnych sposobach poprawy nastroju i dbania o swoje zdrowie psychiczne.
Pamiętajmy, że nasze samopoczucie zależy od codziennych wyborów i działań, które podejmujemy - nie od daty w kalendarzu.
Zobacz także inne artykuły i poznaj odpowiedzi na ważne pytania
niedzielna depresja - jak odzyskać radość życia
depresyjne cytaty - pomogą wrócić do siebie
błędy poznawcze - lista wraz z przykładami i wyjaśnieniem
czym jest manipulacja
Comments