Neuroróżnorodność: Zrozumieć Spektrum Autyzmu, ADHD, Dysleksję
- Ryszard Skarbek
- 7 paź 2024
- 5 minut(y) czytania
Zaktualizowano: 17 lut
Rozwój nauki i nowe pojęcia rewolucjonizują nasze postrzeganie stanów takich jak ADHD, Zespół Tourette'a, czy dysgrafia.
W tym artykule zdefiniujemy pojęcie neuroróżnorodności. Opiszemy jakie są jej zalety i jakie wyzwania stawia przed nami. Poznamy też różne odmienności neurologiczne oraz dowiemy się, jak osoby neuroróżnorodne (inaczej neurodywergentne) mogą z powodzeniem funkcjonować w społeczeństwie, wykorzystując swoje ponadprzeciętne umiejętności.
Jeśli chcesz lepiej zrozumieć, czym jest neurodiversity, jak wpływa na codzienne życie i jakie są jej medyczne aspekty, ten artykuł jest dla Ciebie.
Czym jest Neuroróżnorodność?
Neuroróżnorodność odnosi się do naturalnych różnic w funkcjonowaniu ludzkiego mózgu. Oznacza to, że różnorodność neurologiczna jest czymś normalnym i należy do różnych przejawów ludzkiej egzystencji.
Australijska socjolog Judy Singer była jedną z pierwszych osób, które użyły tego terminu pod koniec lat 90 XX wieku. Pokazała ona, że ludzie posiadają różne typy umysłów, które funkcjonują w sposób niekoniecznie zgodny z aktualnie przyjętą normą. W ten sposób narodziło się również pojęcie osób neuroatypowych.
Koncepcja neuroróżnorodności promuje inkluzywność uznając, że odmienne sposoby funkcjonowania nie powinny być postrzegane jako „zaburzenia neurorozwojowe”, ale raczej jako alternatywne sposoby myślenia i przetwarzania danych. Szacuje się, że tacy ludzie stanowią 15–20 % całej populacji. A wg raportu serwisu BulldogJob z roku 2023, stanowią oni 11% polskiej społeczności IT.
Ludzie neuroróżnorodni mogą posiadać unikalne umiejętności, takie jak kreatywne myślenie, wyjątkowa zdolność rozwiązywania problemów, zdolność tworzenia nowatorskich rozwiązań, niezwykła precyzja, czy nietypowa wyobraźnia przestrzenna.
Różnica Pomiędzy Neuroróżnorodnością a Autyzmem (ang. ASD)
Spektrum autyzmu (ang. ASD - Autism Spectrum Disorder) jest jednym z najczęściej rozpoznawalnych przykładów zróżnicowania. Odnosi się do szerokiego zakresu objawów i cech, które mogą się różnić w intensywności u różnych osób. Osoby z autyzmem mogą mieć trudności z komunikacją, interakcjami społecznymi, a także mogą wykazywać szczególne zainteresowania lub potrzeby sensoryczne. Jednocześnie posiadają zdolności, które wyróżniają ich w społeczeństwie, takie jak skupienie na szczegółach czy niesamowita pamięć.
W przypadku osób autystycznych, zrozumienie ich wyjątkowego sposobu przetwarzania informacji jest kluczowe do zapewnienia im odpowiedniego wsparcia. Dostosowanie środowiska do potrzeb tych osób (takich jak np. unikanie nadmiaru bodźców sensorycznych), może znacząco poprawić ich jakość życia i zdolność do samodzielnego funkcjonowania.
Spektrum Autyzmu – Zmiana Klasyfikacji Klinicznej
Autyzm odnosi się do szerokiego zakresu objawów i cech, co sprawia, że każdy przypadek jest inny. Niedawna zmiana nomenklatury w medycynie miała na celu lepsze oddanie różnorodności osób w spektrum. Przestało się mówić o autyzmie jako o „chorobie”, a bardziej jako o stanie neurorozwojowym. Osoby w spektrum autyzmu różnią się między sobą, jednak wspólnym elementem jest specyficzny sposób procesowania informacji oraz potrzeba dostosowywania swojego otoczenia do indywidualnych preferencji.
Dla przykładu, autystyczne odcienie obejmują teraz zespół Aspergera, który wcześniej był klasyfikowany jako osobna jednostka, a obecnie jest częścią spektrum.
Jak Osoby z ADHD Wyglądają na Tle Spektrum?
ADHD, czyli Zespół Nadpobudliwości Psychoruchowej z Deficytem Uwagi (ang. Attention Deficit Hyperactivity Disorder), to kolejny przykład. Osoby z ADHD cechuje nie tylko trudność w koncentracji i impulsywność, ale również wyjątkowa energia i kreatywność. Osoby te często wykazują tendencję do szybkiego przetwarzania informacji, co może być zarówno zaletą, jak i wyzwaniem.
Diagnoza często przychodzi w młodym wieku, co pozwala na odpowiednie wsparcie edukacyjne i rozwojowe. Zrozumienie, że ADHD to nie tylko „problem”, ale także inny sposób funkcjonowania, pozwala na lepszą integrację tych osób w społeczeństwie, a także na wykorzystanie ich mocnych stron.
Dysleksja i Inne Różnorodności Neurologiczne
Dysleksja to kolejne przykładowy stan, które wchodzi w skład neuroróżnorodności. Osoby z dysleksją mają trudności w zakresie umiejętności czytania i pisania, ale jednocześnie często wykazują mocne strony w innych dziedzinach, takich jak kreatywność czy zdolności analityczne.
Neuroróżnorodność obejmuje również takie stany jak dyskalkulia, dysgrafia, czy dyspraksja, które odnoszą się odpowiednio do trudności w liczeniu, pisaniu i zaburzenia koordynacji ruchowej. Każdy z tych stanów wymaga indywidualnego podejścia i odpowiedniego wsparcia, aby osoby neuroróżnorodne mogły w pełni rozwijać swój potencjał. Np. osoby z dyspraksją mogą być niezwykle kreatywne.
Osoby Neuroróżnorodne i Ich Funkcjonowanie w Społeczeństwie
Funkcjonowanie osób neuroróżnorodnych w społeczeństwie jest wyzwaniem, ale także ogromną szansą. Z jednej strony osoby autystyczne potrzebują niezbędnego wsparcia, aby w pełni wykorzystać swój potencjał. Mogą to być rozwiązania środowiskowe, ale również wsparcie terapeutyczne, takie jak psychoterapia czy trening umiejętności społecznych.
A z drugiej strony osoby neurodywergentne są często wyjątkowo uzdolnione i posiadają zdolność do rozwiązywania bardzo złożonych problemów lub myślenia w sposób nieszablonowy. Dzięki temu mogą wnosić ogromny wkład w społeczeństwo, o ile zostaną im zapewnione odpowiednie warunki do rozwoju i funkcjonowania. To pozwala nam zrozumieć, że istnieje wiele sposobów rozwiązywania problemów i dzięki temu wykorzystać ukryty potencjał każdej osoby neuroróżnorodnej.
Diagnoza Medyczna: Dlaczego Jest Ważna?
Diagnoza jest kluczowym elementem w kontekście neuroróżnorodności. Dzięki niej osoby mogą lepiej zrozumieć siebie i swoje potrzeby. Osoby neuroatypowe często odczuwają ulgę, gdy ich cecha zostaje oficjalnie uznana i zrozumiana. Badanie pozwala też na zdefiniowanie poziomu nasilenia poszczególnych objawów i dostosowanie warunków życia do indywidualnych potrzeb osób diagnozowanych.
Zróżnicowanie może mieć bardzo różne odcienie i z reguły wymaga bardzo indywidualnego podejścia. Oprócz cech o niewielkim nasileniu (takich jak np. trudności z koncentracją czy specyficzne trudności w uczeniu się) może również obejmować takie stany jak choroba afektywna dwubiegunowa czy zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne.
Dlatego wczesna diagnoza jest kluczowa, ponieważ umożliwia szybsze wprowadzenie odpowiednich strategii wspierających, co ma bezpośredni wpływ na rozwój i poczucie wartości każdej osoby.
Zmiana Nomenklatury – Od „Zaburzenia” do „Odmienności”
Zmiana języka, którym opisujemy osoby charakteryzujące się innym trybem działania mózgu ma ogromne znaczenie w postrzeganiu tych osób w społeczeństwie. Coraz częściej odchodzi się od mówienia o „zaburzeniach”, a używa się pojęcia „odmienności”. To podejście pozwala spojrzeć na neuroróżnorodność z perspektywy zasobów i potencjału, a nie deficytów.
Ta zmiana w nomenklaturze ma wpływ na to, jak osoby neuroróżnorodne postrzegają siebie, a także jak są postrzegane przez innych. Pozwala na budowanie poczucia własnej wartości i angażowanie się w społeczeństwo w bardziej pozytywny sposób.
Sytuacja Osób Neuroróżnorodnych w Miejscu Pracy
Neuroróżnorodność jest coraz bardziej doceniana w środowisku pracy, zwłaszcza w kontekście inkluzywności i różnorodności. Osoby neurodywergentne, takie jak te ze spektrum autyzmu, wnoszą do zespołów unikalne perspektywy i umiejętności, które mogą prowadzić do większej innowacyjności i efektywności.
Pracodawcy zaczynają dostrzegać, że zróżnicowanie neurorozwojowe nie jest przeszkodą, ale raczej okazją do tworzenia bardziej kreatywnego i włączającego środowiska pracy. Dzięki odpowiednim rozwiązaniom, pracownicy neuroróżnorodni mogą być pełnowartościowymi członkami zespołu, którzy przyczyniają się do sukcesu organizacji.
Powstaje coraz więcej inicjatyw, które podnoszą świadomość osób neurotypowych i polepszają ich współpracę z pracownikami neuroróżnorodnymi. Piszemy o tym szerzej w osobnym artykule, który między innymi wyjaśnia w szczegółach pojęcie o nazwie neuroAtypowość.
Pojawiają się również oferty studiów podyplomowych skierowanych do kadry menadżerskiej, które poświęcone są neuroróżnorodnej inkluzywności i wdrażaniu kompleksowych programów na poziomie organizacji.
Podsumowanie Najważniejszych Informacji nt. Neuroróżnorodności
Neuroróżnorodność to koncepcja, która uznaje naturalne różnice w funkcjonowaniu ludzkiego mózgu.
Zespół ADHD czy Aspergera to przykłady różnic, które wymagają indywidualnego podejścia.
Diagnoza pozwala lepiej zrozumieć siebie i uzyskać wsparcie, które jest kluczowe dla funkcjonowania osób neuroróżnorodnych.
Zmiana nazewnictwa z „zaburzenia” na „odmienność” ma pozytywny wpływ na postrzeganie neuroatypowości.
Funkcjonowanie osób neuroróżnorodnych w społeczeństwie jest wyzwaniem, ale także szansą na pełniejsze zrozumienie i integrację różnych sposobów myślenia.
Neuroróżnorodność w miejscu pracy jest coraz bardziej doceniana i może prowadzić do większej innowacyjności.
Neuroróżnorodność to przyszłość, w której różnorodność jest uznawana za zasób, a nie przeszkodę. Jej zrozumienie i akceptacja pozwala na budowanie bardziej inkluzywnego i otwartego społeczeństwa.
Bibliografia:
https://bulldogjob.pl/readme/neuroroznorodnosc-w-miejscu-pracy
https://www.health.harvard.edu/blog/what-is-neurodiversity-202111232645
What is neurodiversity? Harvard Health, November 2021
Zobacz także:
Co neuronauka mówi o budowaniu zaufania
Co to znaczy być WWO
Uspokój swój mózg - synchronizacja półkul mózgowych
Comments